Gati 8,000 persona raportohet se kanë humbur jetën dhe dhjetëra mijëra të tjerë janë plagosur nga tërmeti shkatërrues që tronditi Turqinë dhe Sirinë të hënën.
Mijëra ndërtesa u shembën në të dy vendet dhe agjencitë e ndihmës po paralajmërojnë për pasoja "katastrofike" në veriperëndim të Sirisë, ku miliona njerëz të cenueshëm dhe të zhvendosur tashmë mbështeteshin në mbështetje humanitare.
Përpjekje masive shpëtimi janë duke u zhvilluar, me komunitetin global që ofron ndihmë në operacionet e kërkimit dhe rimëkëmbjes. Ndërkohë, agjencitë kanë paralajmëruar se numri i viktimave nga katastrofa mund të rritet ndjeshëm.
Ja çfarë dimë për tërmetin dhe pse ishte kaq vdekjeprurës.
Ku ra tërmeti?
Një nga tërmetet më të fuqishme që ka goditur rajonin në një shekull i tronditi banorët në orët e para të mëngjesit të së hënës rreth orës 4 të mëngjesit. Tërmeti goditi 23 kilometra në lindje të Nurdagi, në provincën Gaziantep të Turqisë, në një thellësi prej 24.1 kilometrash, tha Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara (USGS).
Një seri lëkundjesh pasuese u jehuan në rajon në orët menjëherë pas incidentit fillestar. Një lëkundje pasuese me magnitudë 6.7 ballë pasoi 11 minuta pas tërmetit të parë, por lëkundja më e madhe, e cila mat 7.5 ballë, goditi rreth nëntë orë më vonë në orën 13:24, sipas USGS.
Ajo lëkundje pasuese me magnitudë 7.5 ballë, e cila goditi rreth 95 kilometra (59 milje) në veri të tërmetit fillestar, është më e forta nga më shumë se 100 lëkundje pasuese që janë regjistruar deri më tani.
Ekipet e shpëtimit tani po garojnë me kohën dhe me elementët për të nxjerrë të mbijetuarit nga rrënojat në të dyja anët e kufirit. Më shumë se 5,700 ndërtesa në Turqi janë shembur, sipas agjencisë së fatkeqësive të vendit.
Tërmeti i së hënës ishte gjithashtu një nga më të fuqishmit që Turqia ka përjetuar në shekullin e fundit – një tërmet me magnitudë 7.8 ballë goditi lindjen e vendit në vitin 1939, i cili rezultoi në më shumë se 30,000 vdekje, sipas USGS.
Pse ndodhin tërmetet?
Tërmetet ndodhin në çdo kontinent të botës - nga majat më të larta në Malet Himalaje deri te luginat më të ulëta, si Deti i Vdekur, deri te rajonet shumë të ftohta të Antarktidës. Megjithatë, shpërndarja e këtyre tërmeteve nuk është e rastësishme.
Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së e përshkruan një tërmet si “dridhjen e tokës të shkaktuar nga një rrëshqitje e papritur në një çarje. Streset në shtresën e jashtme të tokës i shtyjnë anët e çarjes së bashku. Stresi grumbullohet dhe shkëmbinjtë rrëshqasin papritur, duke çliruar energji në valë që udhëtojnë nëpër koren e tokës dhe shkaktojnë dridhjen që ndiejmë gjatë një tërmeti”.
Tërmetet maten duke përdorur sizmografë, të cilët monitorojnë valët sizmike që udhëtojnë nëpër Tokë pas një tërmeti.
Shumë mund ta njohin termin "Shkalla e Rihterit" të cilin shkencëtarët e kanë përdorur më parë për shumë vite, por këto ditë ata përgjithësisht ndjekin Shkallën e Modifikuar të Intensitetit Mercalli (MMI), e cila është një masë më e saktë e madhësisë së një tërmeti, sipas USGS.
Si maten tërmetet
Pse ishte kaq vdekjeprurës ky rast?
Një sërë faktorësh kanë kontribuar në bërjen e këtij tërmeti kaq vdekjeprurës. Njëri prej tyre është ora e ditës kur ndodhi. Meqë tërmeti ra herët në mëngjes, shumë njerëz ishin në shtretërit e tyre kur ndodhi dhe tani janë të bllokuar nën rrënojat e shtëpive të tyre.
Për më tepër, me një sistem moti të ftohtë dhe të lagësht që lëviz nëpër rajon, kushtet e këqija i kanë bërë përpjekjet e shpëtimit dhe të rimëkëmbjes në të dyja anët e kufirit dukshëm më sfiduese.
Temperaturat janë tashmë jashtëzakonisht të ulëta, por deri të mërkurën pritet të bien disa gradë nën zero.
Një zonë me presion të ulët atmosferik aktualisht ndodhet mbi Turqi dhe Siri. Ndërsa kjo zonë largohet, kjo do të sjellë "ajër dukshëm më të ftohtë" nga Turqia qendrore, sipas meteorologut të lartë të CNN, Britley Ritz.
Parashikohet që temperaturat të jenë -4 gradë Celsius (24.8 gradë Fahrenheit) në Gaziantep dhe -2 gradë në Aleppo të mërkurën në mëngjes. Të enjten, parashikimi bie më tej në -6 gradë dhe -4 gradë përkatësisht.
Kushtet e kanë bërë tashmë të vështirë për ekipet e ndihmës që të arrijnë në zonën e prekur, tha Ministri turk i Shëndetësisë Fahrettin Koca, duke shtuar se helikopterët nuk ishin në gjendje të ngriheshin të hënën për shkak të motit të keq.
Pavarësisht kushteve, zyrtarët u kanë kërkuar banorëve të largohen nga ndërtesat për sigurinë e tyre, mes shqetësimeve për lëkundje të mëtejshme.
Me kaq shumë dëme në të dy vendet, shumë njerëz po fillojnë të bëjnë pyetje rreth rolit që infrastruktura lokale e ndërtesave mund të ketë luajtur në tragjedi.
Inxhinieri strukturor i USGS, Kishor Jaiswal, i tha CNN të martën se Turqia ka përjetuar tërmete të rëndësishme në të kaluarën, përfshirë një tërmet në vitin 1999 i cili...goditi Turqinë jugperëndimoredhe vrau më shumë se 14,000 njerëz.
Jaiswal tha se shumë pjesë të Turqisë janë përcaktuar si zona me rrezik shumë të lartë sizmik dhe, si të tilla, rregulloret e ndërtimit në rajon nënkuptojnë se projektet e ndërtimit duhet t'i përballojnë këto lloj ngjarjesh dhe në shumicën e rasteve të shmangin shembjet katastrofike - nëse bëhen siç duhet.
Por jo të gjitha ndërtesat janë ndërtuar sipas standardit modern sizmik turk, tha Jaiswal. Mangësitë në projektim dhe ndërtim, veçanërisht në ndërtesat e vjetra, nënkuptojnë se shumë ndërtesa nuk mund t'i përballojnë ashpërsinë e goditjeve.
“Nëse nuk i projektoni këto struktura për intensitetin sizmik që ato mund të përballojnë gjatë jetëgjatësisë së tyre të projektimit, këto struktura mund të mos performojnë mirë”, tha Jaiswal.
Jaiswal paralajmëroi gjithashtu se shumë nga strukturat e mbetura në këmbë mund të “dobësohen ndjeshëm për shkak të atyre dy tërmeteve të forta që kemi parë tashmë. Ekziston ende një shans i vogël për të parë një pasgoditje mjaftueshëm të fortë për të shembur ato struktura të përkeqësuara. Pra, gjatë këtij aktiviteti pasgoditjeje, njerëzit duhet të tregojnë shumë kujdes në aksesin ndaj këtyre strukturave të dobësuara për këto përpjekje shpëtimi.”
Koha e postimit: 08 shkurt 2023
